Być może narciarstwo nie jest najpopularniejszą dyscypliną sportową w Polsce, jednak tłumy oblegające ośrodki narciarskie wydają się temu przeczyć. Wiele osób nie wyobraża sobie ferii czy zimowego weekendu bez nart, a w wielu domach transmisja skoków narciarskich w telewizji łączy we wspólnym kibicowaniu całe rodziny. Sprawdźmy zatem, skąd w Polsce wzięły się narty i jak do tego doszło, że praktyczny środek lokomocji stał się symbolem zimowej rekreacji.
W polskiej literaturze terminu „narty” użyto po raz pierwszy na przełomie XVI i XVII wieku. Najpierw zrobił to polski historyk i żołnierz Aleksander Gwagnin w swoim dziele Sarmatiae Europeae descriptio (1578 r.), wydanym później pod polskim tytułem Kronika Sarmacyey Europskiey (1611 r.). Autor opisuje w nim dziwnych biegaczy z Permu, którzy podpierają się zaostrzonymi laskami, a zamiast butów mają na nogach drewniane i podbite żelazem narty. Dzięki temu „wynalazkowi” biegacze byli szybsi niż jeźdźcy na koniach, którym przeszkadzał śnieg, góry i inne przeszkody. Gwagnin wspomina również o mieszkańcach Laponii, którzy używali nart do polowania na zwierzynę.
Wzmianki o nartach pojawiają się również w Dyaryuszu (1606 r.) Wacława Dyamentowskiego oraz w Dzienniku (1609 r.) Jana Piotra Sapiehy. W obu dziełach narty mają służyć żołnierzom cara moskiewskiego (Sapieha określa ich mianem „łyżników”). Następne doniesienia o nartach pojawiają się w pamiętnikach osób zesłanych na Syberię po powstaniu styczniowym (1863-1864) oraz podróżników, którzy służyli w administracji carskiej. Według polskiego taternika, Adama Kroebla (1880-1950), Sybiracy używali nart do przemieszczania się po rozległych terenach Syberii.
Urodzony w Bochni Stanisław Barabasz (1857-1949) był studentem wiedeńskiej politechniki, znanym z zamiłowania do szermierki, łyżwiarstwa, gimnastyki, pływania i jazdy na rowerze. Prawdopodobnie aktywny tryb życia sprawił, że Barabasz zainteresował się również narciarstwem i z pomocą dworskiego rzemieślnika skonstruował swoje pierwsze narty. Barabasz użył swoich nart po raz pierwszy na polowaniu w 1888 roku. Wkrótce Barabasz zaczął organizować wyprawy narciarskie w Tatry i został kierownikiem szkoły zawodowej, która zaczęła produkować narty na potrzeby uczniów i nauczycieli. W 1907 r. Barabasz został prezesem Zakopiańskiego Oddziału Łyżwistów (później Sekcja Narciarska Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego).
Podczas gdy Barabasz był pionierem narciarstwa w Tatrach, Józef Schneider prowadził podobną działalność na obszarze Karpat Wschodnich. Schneider był leśnikiem i etnografem, który o nartach dowiedział się przez przypadek. Wraz z innymi pracownikami służby leśnej (wszyscy tworzyli tzw. kolonię tatarowską) usłyszał o nartach od Norwegów, którzy brali udział w budowie dróg wiodących na Węgry. Z czasem kolonia tatarowska zaczęła organizować wyprawy narciarskie w Karpaty (m.in. do szczytów Gorganów, Czarnohora i Homiak), zaś Schneider został autorem pierwszego w Polsce podręcznika narciarstwa „Na nartach skandynawskich”, który został wydany w 1897 roku.
Na początku XX wieku odnotowano wzmożone zainteresowanie turystyką w Tatrach, co wiązało się z powstaniem nowych szlaków pieszych i schronisk górskich. Narty szybko weszły do łask, ponieważ ułatwiały turystom przemieszczanie się po wymagającym terenie. Z czasem członkowie powstałego w 1874 roku Towarzystwa Tatrzańskiego zaczęli zakładać pierwsze towarzystwa narciarskie. Do rozpowszechnienia narciarstwa przyczyniło się również Karpackie Towarzystwo Narciarzy założone w 1907 roku we Lwowie.
Pozostałe organizacje, które przyczyniły się do rozwoju narciarstwa w Polsce:
Z czasem zrozumiano, że nie tylko turystyka, ale również współzawodnictwo sportowe może przyczynić się do rozpowszechnienia jazdy na nartach. Pierwsze zawody zorganizował Lwowski Klub Sportowy „Czarni”. Impreza odbyła się w sezonie 1907/1908 i obejmowała zawody w biegach płaskich na trasach o długości 1000 metrów i 1609 metrów oraz zawody w biegu zjazdowym na dystansie 1500 m. W tym samym roku przeprowadzono także zawody w skokach narciarskich. W kolejnych latach rozgrywano zawody również w innych konkurencjach narciarskich: sprintach na 100 i 200 metrów, biegach na pół mili i jedną milę, slalomie i zjeździe.
W historii polskiego narciarstwa sportowego zapisał się również I Międzynarodowy Dzień Narciarski (1910 r.) zorganizowany w Zakopanem, w którym wzięło udział 150 narciarzy z Polski i Austrii. Zawody odbyły się na trasach o długości 1500 metrów i 3000 metrów z przewyższeniem 300 m. Podczas imprezy odbyły się również zawody juniorów na krótszym dystansie. W 1910 roku w Polsce zorganizowano również pierwsze międzynarodowe zawody w skokach narciarskich, zaś rok później rozegrano kolejny turniej, podczas którego rozegrano również zawody kobiet w biegach.
Towarzystwa narciarskie brały aktywny udział w promowaniu tego sportu w Polsce m.in. poprzez organizowanie szkoleń narciarskich. Pierwsze takie wydarzenie zostało zorganizowane przez Towarzystwo Zabaw Ruchowych. Kurs odbył się pod koniec stycznia 1906 roku, natomiast w roli instruktora wystąpił pionier alpejskiego narciarstwa zjazdowego, Mathias Zdarsky. Rok później Sekcja Narciarska Towarzystwa Tatrzańskiego zorganizowała w Zakopanem ogólnopolskie szkolenie narciarskie. To właśnie w zimowej stolicy Polski odbywały się coroczne kursy dla początkujących i zaawansowanych narciarzy, z kolei w Krakowie organizowano głównie kursy dla nowicjuszy.
Pierwsze pomysły na stworzenie nadrzędnej organizacji, która reprezentowałaby polskie narciarstwo na świecie, pojawiły się jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Tuż po odzyskaniu niepodległości towarzystwa wznowiły działalność, a 26 grudnia 1919 roku w Zakopanem powołano Polski Związek Narciarski. Na początku władze organizacji skupiały się na szkoleniu zawodników, a za organizowanie kursów dla początkujących i zaawansowanych narciarzy były odpowiedzialne poszczególne towarzystwa i kluby narciarskie. Z czasem PZN zajął się również organizowaniem krajowych zawodów narciarskich oraz wyznaczaniem zawodników, którzy mieli reprezentować Polską na arenie międzynarodowej.
W historii polskiego narciarstwa zapisało się wielu sportowców, którzy z fantastycznym efektem występowali w najważniejszych zawodach światowej rangi. Stanisław Marusarz, Helena Marusarzówna, bracia Tajner, Andrzej Bachleda-Curuś, bliźniaczki Tlałka, Wojciech Fortuna, Piotr Fijas, Adam Małysz – to tylko niewielka część nazwisk, które do dzisiaj inspirują młodych adeptów narciarstwa. Na szczęście w Polsce nie brakuje miejsc, gdzie młodzież może rozwijać swoje umiejętności. Ośrodki narciarskie inwestują w nowoczesną infrastrukturę, powstaje też coraz więcej wyciągów i tras zjazdowych o zróżnicowanym poziomie trudności. Do popularnych kurortów narciarskich należą m.in. Zieleniec, Wisła, Białka Tatrzańska, Szklarska Poręba, Zakopane i Szczyrk. W dwóch ostatnich można trenować również skoki narciarskie.
